A “Colexiata” faise bicentenaria
O 25 de xuño de 1816 levouse a cabo a cerimonia de colocación da primeira pedra dun dos edificios máis significativos do Casco Vello: a Concatedral de Santa María de Vigo, habitualmente coñecida na cidade como “A Colexiata”.
O longo e tortuoso proceso de execución desta obra, habitual en edificios desta envergadura, e máxime cando se financian a cargo de diñeiros públicos, está profusamente recolleito na obra da historiadora Montserrat Rodrígue Paz, “Santa María de Vigo. La Iglesia Madre de la ciudad”.
Fronte á convicción xeneralizada de que a construción dun novo templo no centro da cidade debeuse aos danos sufridos no preexistente pola explosión en 1809 da polvoreira do forte de de San Sebastián, a estudiosa da arte vigués sinala que a situación de deterioración da igrexa de estilo gótico, que ocupaba esa zona da cidade desde 1403, era xa evidente antes da guerra de Independencia, ata o punto de que os fregueses se negaban a entrar no edificio por temor a posibles derrubes. A iso uníanse os problemas sanitarios derivados da humidade que afectaba aos numerosos enterramentos que se realizaban nos arredores do templo.
A citada explosión, en calquera caso, foi a aldrabada definitiva para que en 1811 encargásese o proxecto da nova construción que recae no arquitecto compostelán Melchor do Prado. Leste deseñou un edificio neoclásico -de feito o máis recoñecido dos deste estilo en Galicia- de planta rectangular, cunha nave principal e dous laterais e un altar elevado sobre o resto da planta, ao que flanquean dúas sancristías. A fachada presenta un esquema sinxelo e simétrico. No centro sitúase unha ampla e única portada baixo o frontón, ambos flanqueados polas dúas torres, únicos elementos barrocos que contrastan coa sobriedade do resto do conxunto. Aproveitando o aplanamiento da zona levado a cabo para facilitar a obra diante da fachada creouse unha chaira rectangurlar de pedra, rodeada nos laterais de chanzos para compensar a inclinación do terreo.
O plan orixinal era finalizar a construción nun prazo de catro anos; con todo, a irregularidade na achega dos fondos necesarios, como consecuencia da complicada situación económica e política da época, fixo que a consagración da igrexa non se producise ata vinte anos despois, e ademais sen alcanzar a súa total conclusión posto que aínda estaban pendentes de construír as torres, parte do atrio e sen contar coa maior parte do equipamento do interior do templo.
Aos poucos, en función da dispoñibilidade de fondos, a obra foise completando, agregándolle distintos elementos como a fachada que dá á rúa da Palma, un reloxo de sol, campás, órgano, etcétera ata configurar o aspecto actual do edificio. A máis significativa das actuacións recentes foi a incorporación, en 1963, dos mosaicos do artista Santiago Padrós que recubren boa parte do presbiterio e dos laterais da nave principal, aínda que o proxecto do artista catalán non puido completarse pola súa prematura morte nun accidente de tráfico.
